Kurumlar,
kendi iç düzenlemeleri veya prosedürleri çerçevesinde, kapanan hesap döneminin
performansına bağlı olarak, hesap dönemi kapandıktan sonra, personele prim veya
ikramiye adı altında ödeme yapabilmektedirler.
1. Yasal
düzenleme
Personele verilen
prim ve ikramiyeler, temettü ikramiyelerinde olduğu gibi Gelir Vergisi
Kanunu'nun 61. maddesi hükmüne göre ücret niteliğindedir ve bu niteliği
nedeniyle de Gelir Vergisi Kanunu'nun 40. maddesinin (1) numaralı bendi
kapsamında gider kaydedilir. Prim ve ikramiyeler ücret niteliği gereği ayrıca
gelir vergisi stopajına konu olur.
2. Nasıl karar
verilebilir?
Şirketlerde
personele prim ve ikramiye ödemeleri şirket iç düzenleme ve uygulamaları
kapsamında farklı prosedürler çerçevesinde yapılabilir. Prim veya ikramiye
ödemesi şirket iç düzenlemeleriyle belirlenmiş olabileceği gibi, bu tür bir
düzenleme olmaksızın da uygulama yapılabilir. Benzer şekilde ödemeler yönetim
kurulu kararıyla yapılabileceği gibi, yönetim kurulu kararına bağlı olmaksızın,
yetkilendirilmiş kişi veya organların kararına bağlı olarak da
yapılabilir.
3. Ne zaman gider
yazılabilir?
Personele ödenecek
prim ve ikramiyelerinin kesinleşmesi ve ödeme prosedürleri temettü
ikramiyelerinden farklı olsa da, gider yazma zamanı ve stopaj yapma zamanı ilke
olarak temettü ikramiyelerinden farklı değildir.
Bu durum 5520 Sayılı
Kurumlar Vergisi Kanunu uygulamasıyla ilgili 1 seri no.lu Kurumlar Vergisi Genel
Tebliğinde açıkça belirtilmiş, personele verilen temettü ikramiyelerinin gider
olarak dikkate alınacağı dönem ve stopaj yapma zamanı açıklanmış, çalışanlara
performans değerlemelerine bağlı olarak ödenecek prim ve ikramiyelerin de aynı
esaslara tabi olacağı açıklanmıştır. Tebliğin ilgili açıklaması aşağıdaki
gibidir:
"11.11. Kurumların
yönetim kurulu başkan ve üyelerine verilen temettü ikramiyeleri
Öte yandan, kurum
personeline ödenen temettü ikramiyeleri Gelir Vergisi Kanununun 61 inci
maddesine göre ücret sayıldığından bu ödemeler kurum kazancının tespitinde ücret
gideri olarak dikkate alınmaya devam edilecektir. Söz konusu temettü
ikramiyelerinin bilanço günü itibarıyla ödenecek toplam tutarı kesinleştiğinden,
çalışanlara o yıla ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinin verilme süresinin
sonuna kadar ödenecek temettü ikramiyeleri, ilgili olduğu yılın kazancının
tespitinde gider olarak dikkate alınabilecektir. Aynı husus çalışanlara ödenen
performans değerlemelerine bağlı olarak verilecek prim ve ikramiyeler için de
geçerlidir. Diğer taraftan, ücret niteliğindeki bu ödemelerin nakden veya
hesaben yapıldığı dönemde vergi kesintisine tabi tutulması gerekeceği
tabiidir."
Dikkat edileceği
üzere Tebliğde, temettülerde olduğu gibi prim ve ikramiyelerin ilgili olduğu
hesap dönemi matrahının tespitinde dikkate alınması için tahakkuk yeterli
görülmemiş, ödemenin beyanname verme süresi sonuna kadar yapılması
öngörülmüştür. Bizce, temettü ikramiyesi, prim ve ikramiyelerin ilgili hesap
döneminde gider olarak dikkate alınması için ödeme şart olmayıp, giderin
tahakkuk etmiş olması yeterlidir.
4. Prim ve ikramiye
geç tahakkuk ederse ne olacak?
Öte yandan,
çalışanlara ödenecek prim ve ikramiye tutarının beyanname verme süresinin
bitiminden sonra tahakkuk etmesi halinde, ilgili dönem beyannamesinin
değiştirilerek dikkate alınması gerekmekle birlikte, yukarıda yer alan 1 seri
no.lu Tebliğdeki açıklama çerçevesinde, tahakkuk ettiği tarih itibariyle dikkate
alınmasında bir sakınca görülmemektedir.
5. Tahakkuk etmiş
ancak ödenmemişse?
Tebliğde yer alan
açıklama nedeniyle, yapılacak bir vergi incelemesinde, tahakkuk eden ancak
ödenmeyen prim ve ikramiyelerin gider yazılmasının eleştirilmesi kuvvetle
olasıdır. Bu tür bir tarhiyatla karşılaşmamak için, bu tür ödemelerin beyanname
verme süresi içinde ödenmesinin veya konunun riskinin değerlendirilmesinin önemi
açıktır.
6. Personele ödenen
prim ve ikramiyelerde stopaj yapma zamanı
Gelir Vergisi
Kanunu'nun 94. ve 96. maddelerinde yer alan düzenlemelere göre, temettü
ikramiyelerinden stopaj yapma zamanı, ödemenin nakden veya hesaben yapıldığı
tarihtir.
Hesaben ödeme
kavramı 96. maddede, stopaja tabi kazanç ve iratları ödeyenleri istihkak
sahiplerine karşı borçlu durumda gösteren her türlü kayıt ve işlem olarak
tanımlanmıştır.
Bu düzenlemeye göre,
personele verilecek prim ve ikramiye "genel" tutarının kesinleşmesi (genel
tahakkuk), gider kaydedilmesi veya karşılık ayrılması (çalışanları alacaklı
gösteren bir kayıt yapılmaması koşuluyla) stopaj yapılmasını
gerektirmemektedir.
Ödemeyi yapan
tarafından nakden veya hesaben ödenmiş olan ücret çalışan tarafından elde
edilmiş geliri ifade etmektedir. Gelirin elde edilmiş sayılmasıyla stopaj
yapılması zamanı bu anlamda paraleldir. Ücretlerde gelirin elde edilmesi
ekonomik ve hukuki tasarrufla gerçekleşmekte olup, bu tarih itibariyle ödemenin
gerçekleştiğinin kabul edilmesi ve stopaj yükümlülüğünün yerine getirilmesi
gerekir. Dolayısıyla bir önceki bölümde yapılan açıklamalar kapsamında, şirket
prosedürlerine bağlı olarak kesinleşen prim ve ikramiye tutarı tahakkuk etmiş
olmakta, ödenmeye başlanacağı (çalışan açısından ise ücretin talep edilebilir
hale geldiği) tarih ise stopaj yapma zamanını ifade etmektedir.
Sonuç
Çalışanlara bir
önceki yılın performansına bağlı olarak ödenen prim ve ikramiye tutarlarının
hangi yılın gideri olarak dikkate alınacağı ile gelir vergisi tevkifatlarının ne
zaman yapılacağı konusunu aşağıdaki şekilde özetlemek mümkündür.
1- Beyanname verme
süresinin sonuna kadar kesinleşen performans primleri, ilgili oldukları hesap
döneminin kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınmalıdır.
2- Çalışanlara,
önceki hesap dönemi kârından verilecek paylar veya önceki hesap döneminin
performansına bağlı olarak ödenecek prim ve ikramiyeler, geçici vergi
beyannamesinin verme süresi sonuna kadar kesinleşmesi koşuluyla, geçici vergi
matrahının tespitinde dikkate alınır.
3- 1 seri no.lu
Kurumlar Vergisi Genel Tebliği'nde yer alan, çalışanlara ödenecek temettü, prim
ve ikramiyelerin gider olarak dikkate alınmasını beyanname verme süresi sonuna
kadar ödeme koşuluna bağlayan açıklama nedeniyle, yapılacak bir vergi
incelemesinde, tahakkuk eden ancak ödenmeyen temettü, prim ve ikramiyelerin
gider yazılmasının eleştirilmesi kuvvetle olasıdır. Bu tür bir tarhiyatla
karşılaşmamak için, ödemenin beyanname verme süresi içinde yapılması yerinde
olacaktır.
4- Ücret
niteliğindeki bu ödemelerin, nakden veya hesaben ödendikleri tarihte vergi
kesintisine tabi tutulması gerekir. Hesaben ödeme tarihi, şirket yetkili kişi
veya organları tarafından karar verilen, temettü, prim veya ikramiye ödeme
süresinin başlangıcıdır. Bu tarihten önce, çalışanları alacaklı gösteren her
türlü kayıt ve işlem de hesaben ödeme anlamına gelmekte ve stopaj yapılmasını
gerektirmektedir.
5- İş akdi
çerçevesinde, içinde bulunulan dönemim çalışması karşılığında düzenli olarak
(örneğin 3 ayda bir) verilen prim ve ikramiyeler bu kapsama girmez. Söz konusu
ödemeler ücret gibi değerlendirilerek ilgili ayda (veya üçüncü ayın son günü
itibariyle) bodroya dahil edilerek vergilendirilir ve gider
kaydedilir.
Zeki
Gündüz
http://www.dunya.com/zeki-g%C3%BCnd%C3%BCz_50_0_yazar.html
|
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder